“We hebben veilige communities nodig om jongeren weerbaar te maken tegen perfectionisme en prestatiedruk.”
“Het hoeft niet perfect!“
Het is geen nieuws dat jongeren van nu lijden onder een groot gevoel van prestatiedruk. Ze groeien op in een maatschappij waarin individualisme, maakbaarheid en ‘het zelf moeten verdienen’ hoogtij vieren (ook wel ‘meritocratie’ genoemd). Ze worden dagelijks geconfronteerd met talloze prikkels via social media, waarin alles en iedereen hen lijkt toe te schreeuwen aan welk perfect plaatje ze moeten voldoen.
Een strak uiterlijk, bijzondere reizen, treinladingen met vrienden, een prachtige vriend of vriendin, een bruisend uitgaansleven, tijd en aandacht voor sporten en gezond eten, torenhoge cijfers, uitblinken in een hobby en vooral: super gelukkig zijn. Tel daarbij op dat échte communicatie (waarbij je elkaar in de ogen kijkt en waarin je je écht gekend voelt, inclusief je minder sterke kanten) minder ‘vanzelf’ gaat dan het openen van je Insta feed en je ziet het gebeuren.
Ik ben de enige die afwijkt van de norm
Talloze jongeren voelen zich wegzinken in de isolerende en verlammende gedachte: ik ben de ‘enige’ die afwijkt van de norm. Geen wonder trouwens. Júist in de puberteit, waarin ‘erbij horen’ en leeftijdsgenoten (in plaats van het gezin van herkomst) steeds belangrijker worden, zijn pubers extra vatbaar voor deze ongezonde gedachtepatronen.
Sociaal voorgeschreven perfectionisme
Voor het schrijven van mijn thesis voor de master Pedagogische Wetenschappen verdiepte ik mij in het fenomeen: ‘sociaal voorgeschreven perfectionisme’. Deze vorm van perfectionisme betekent dat iemand zeer hoge en onrealistische eisen ervaart uit zijn/haar omgeving. Ook heeft iemand het gevoel dat hij/zij pas van waarde is en geaccepteerd wordt door anderen als aan al die eisen is voldaan. In een groot onderzoek over verschillende generaties blijkt dat sinds de Jaren ‘80 dit soort perfectionisme onder jongeren in de hele westerse samenleving een lineaire stijging heeft doorgemaakt. Het is dus geen ‘rocket science’ om de actuele problemen rondom prestatiedruk, stress en burn-out te koppelen koppelen aan deze vorm van perfectionisme.
Ernstige gevolgen en een vicieuze cirkel
Sociaal voorgeschreven perfectionisme is niet onschuldig. Het wordt in verband gebracht met een groot aantal (psychische) problemen, zoals: negatieve reacties op stress en falen, suïcidale gedachten, klinische depressie, anorexia en een verhoogde bloeddruk. Maar dat is niet alles. Jongeren met sociaal voorgeschreven perfectionisme lijken zich in een vicieuze cirkel te bevinden. Uit alle macht proberen ze te voldoen aan al die eisen die ze van buitenaf ervaren, om van waarde te zijn en geaccepteerd te worden. Maar telkens komen ze er achter dat perfectie niet bestaat en zéker niet op zoveel leefgebieden tegelijk. Met als gevolg dat hun eigenwaarde niet wordt versterkt, maar juist minder wordt en het isolement en de uitputting toeneemt. De vraag is dus: hoe maken we ze weerbaar tegen deze vicieuze cirkel?
Weerbaarheid versterken in community
Hier zijn veel (en lange) antwoorden op mogelijk. Maar voor nu licht ik één aspect uit. Jongeren hebben nodig om in contact met elkaar de leugen ontmaskeren dat ze de enige zijn die afwijken van ‘de norm’. We hebben als mensen elkaar nodig om uit ons isolement te komen en te zien dat iedereen worstelt met dezelfde stress en onzekerheden, zodat er échte verbinding ontstaat. Verbinding in plaats van isolatie, daar zijn we voor gemaakt. Interventies tegen prestatiedruk en perfectionisme moeten daarom in eerste instantie plaatsvinden in groepsverband, zoals scholen. We hebben dus vooral veilige communities nodig, waarin jongeren horen en vooral voelen: ‘niemand is perfect, we zijn allemaal mens en je bent van waarde los van je prestaties. Je hoort erbij.’ Laten we dat faciliteren!
Wil je Heleen’s eerste blog van de blogserie jongeren en prestatiedruk lezen, klik dan hier.
Over Heleen Spreeuwers:
Heleen Spreeuwers (1986) is eigenaar van haar bedrijf Prestatiedrukcoach.nl, waarin ze mensen helpt die last hebben van prestatiedruk in allerlei gebieden in hun leven. Zij studeerde af als maatschappelijk werker. In 2019 rondde zij de universitaire master Pedagogische Wetenschappen af. Hiervoor verdiepte zij zich in het thema ‘prestatiedruk bij jongeren’. Daarnaast is zij zangeres en brengt zij regelmatig eigen muziek uit.
VRAAG NU DE EERSTE lesbrief van (un)Shakable GRATIS AAN
Wij als Creatieve Preventie geloven dat we samen verantwoordelijk zijn om tieners mentaal weerbaar te maken. Dat is de reden waarom wij in de afgelopen maanden lespakket (un)Shakable hebben ontwikkeld. Een lespakket met zes lesbrieven vol opdrachten, sociale interacties en inzichten. We stellen tijdelijk de eerste lesbrief gratis beschikbaar voor jou als docent.
