Blogserie Lifeline
Hoe help je jongeren aan een positief zelfbeeld?
‘Zelfbeeld onder jongeren’
Jezelf even onzeker voelen is één, worstelen met een negatief zelfbeeld is wel een heel ander verhaal. Zo kun je het moment dat je voor een aula vol met ouders ervaren dat de spanning door je lijf heen giert of die keer dat tijdens die vergadering een andere mening uitte dan de rest van het docententeam. Je kunt je opeens even onzeker voelen, de adrenaline en de cortisol stroomt volop door je bloed, maar dat hoeft niet te betekenen dat je ook worstelt met een negatief zelfbeeld. Dat heeft namelijk te maken met vanuit welk perspectief je naar jezelf, de ander en je omgeving kijkt.
De kenmerken van een negatief zelfbeeld
Je constant meten en vergelijken met anderen
Zo kunnen leerlingen altijd gericht zijn op anderen, en daarbij zichzelf altijd tekort vinden schieten. Dat kan zijn op het gebied van uiterlijk, kracht, intelligentie of de omstandigheden thuis. Zo kan er bijvoorbeeld een verschil zijn hoeveel geld ze zelf te besteden hebben aan gadgets, kleding of vakanties. Dat vergelijken hoeft niet alleen in real-life te zijn, maar dat kunnen ook mensen zijn die ze via social media volgen. Hierbij kun je denken aan YouTubers die massaal gevolgd worden, of bepaalde Insta influencers.
Moeilijk voor jezelf op te kunnen komen
Zo zou het kunnen zijn dat een leerling het moeilijk vind om zichzelf te laten horen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld echt wat te delen hebben, maar durven ze niet hoorbaar of zichtbaar te zijn in de klas. Bovendien kan het zo zijn dat ze het moeilijk vinden om een eigen grens aan te geven, of überhaupt een gezonde grens te voelen. Of iemand overschrijdt een lichamelijke grens, en ook al vind je het helemaal niet fijn, het overkomt je gewoon.
Extreme moeite om ergens aan te beginnen, of als het even tegen zit het bijltje erbij neer te gooien
Zo kan een negatief zelfbeeld invloed hebben op de motivatie en de geestkracht van een leerling. Ze kunnen zich lusteloos en een soort van leeg voelen. Zonder dat ze precies begrijpen waar dat gevoel vandaan komt. Daar kunnen ook sombere gevoelens, neerslachtigheid en hulpeloosheid ontstaan. Het kan zelfs zo zijn dat iemand zo vast zit in negatieve gedachtes dat ze de hoop verliezen dat het überhaupt beter kan worden.
Bij sommige jongeren uit zich dat in een terugtrek reactie, waarin ze minder afspreken met vrienden, en voelen ze zich duidelijk minder vrolijk en onbezorgd. Ook kan dit gevolgen hebben voor hun prestaties op school. Dit is iets wat ouders soms op kan vallen, of een mentor. Dit isolatie gedrag brengt een leerling in een negatieve spiraal en juist verder weg van herstel. Daarom is het van groot belang dat dit herkent en doorbroken wordt.
Het slachtoffer van pestgedrag
Als een leerling niet weerbaar is, maar juist een negatief zelfbeeld heeft, kan hij of zij juist het mikpunt van pesterijen worden. Zo kan het zijn dat leerlingen fel of heftig reageren op opmerkingen van anderen, waardoor de spot met hen gedreven wordt. Juist omdat men die reactie ‘leuk’ vindt kan zo’n leerling er juist uitgepakt om vaker te treiteren.
Je constant meten en vergelijken met anderen
Zo kunnen leerlingen altijd gericht zijn op anderen, en daarbij zichzelf altijd tekort vinden schieten. Dat kan zijn op het gebied van uiterlijk, kracht, intelligentie of de omstandigheden thuis. Zo kan er bijvoorbeeld een verschil zijn hoeveel geld ze zelf te besteden hebben aan gadgets, kleding of vakanties. Dat vergelijken hoeft niet alleen in real-life te zijn, maar dat kunnen ook mensen zijn die ze via social media volgen. Hierbij kun je denken aan YouTubers die massaal gevolgd worden, of bepaalde Insta influencers.
Moeilijk voor jezelf op te kunnen komen
Zo zou het kunnen zijn dat een leerling het moeilijk vind om zichzelf te laten horen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld echt wat te delen hebben, maar durven ze niet hoorbaar of zichtbaar te zijn in de klas. Bovendien kan het zo zijn dat ze het moeilijk vinden om een eigen grens aan te geven, of überhaupt een gezonde grens te voelen. Of iemand overschrijdt een lichamelijke grens, en ook al vind je het helemaal niet fijn, het overkomt je gewoon.
Extreme moeite om ergens aan te beginnen, of als het even tegen zit het bijltje erbij neer te gooien
Zo kan een negatief zelfbeeld invloed hebben op de motivatie en de geestkracht van een leerling. Ze kunnen zich lusteloos en een soort van leeg voelen. Zonder dat ze precies begrijpen waar dat gevoel vandaan komt. Daar kunnen ook sombere gevoelens, neerslachtigheid en hulpeloosheid ontstaan. Het kan zelfs zo zijn dat iemand zo vast zit in negatieve gedachtes dat ze de hoop verliezen dat het überhaupt beter kan worden.
Bij sommige jongeren uit zich dat in een terugtrek reactie, waarin ze minder afspreken met vrienden, en voelen ze zich duidelijk minder vrolijk en onbezorgd. Ook kan dit gevolgen hebben voor hun prestaties op school. Dit is iets wat ouders soms op kan vallen, of een mentor. Dit isolatie gedrag brengt een leerling in een negatieve spiraal en juist verder weg van herstel. Daarom is het van groot belang dat dit herkent en doorbroken wordt.
Het slachtoffer van pestgedrag
Als een leerling niet weerbaar is, maar juist een negatief zelfbeeld heeft, kan hij of zij juist het mikpunt van pesterijen worden. Zo kan het zijn dat leerlingen fel of heftig reageren op opmerkingen van anderen, waardoor de spot met hen gedreven wordt. Juist omdat men die reactie ‘leuk’ vindt kan zo’n leerling er juist uitgepakt om vaker te treiteren.
Tijdelijke actie!
Vraag nu gratis en vrijblijvend de eerste lesbrief van lespakket (un)Shakable aan en leer de leerlingen om standvastig te staan in het leven.
Het kanon van negatieve gedachtes
Vaak zie je dit helemaal niet aan de buitenkant en is het een strijd die zich in het hoofd van je leerling plaats vindt. Zo kunnen ze gedachtes hebben als: “Je bent niet goed genoeg.” “Je bent niet leuk genoeg”. “Je bent niet gespierd genoeg.” “Je bent niet knap genoeg.” “Dat wat je zei was echt super dom!” En ga zo maar door. Het is als het ware een kanon dat constant negatieve gedachtes in hun leven brengt. Zo kunnen jongeren zo onwijs in de negatieve spiraal gezogen worden, dat het ze steeds dieper kan zuigen, tot ze op een punt zelfs gedachtes van dood hebben. “Als ik er niet meer zou zijn, dan is alles goed!” Voor het gevoel kan dit zó waar zijn, maar het is zo’n VETTE leugen!
“Elk mens is bekend met een gevoel van onzekerheid, alleen praten we daar eigenlijk nooit over.”
Leer je leerlingen filteren!
Het is van belang dat leerlingen uit die negatieve spiraal komen en dat ze leert te onderscheiden, te filteren, wat nu wel of niet waar is. Juist zo kunnen ze de waarheid over zichzelf ontdekken!
Hieronder staan een aantal topics die je met je leerlingen kunt bespreken:
Er is geen mens hetzelfde, wereldwijd niet.
Jezelf vergelijken met een ander is als het ware appels met peren vergelijken. Jij bent uniek, met al jouw talenten en vaardigheden, met jouw uiterlijk en jouw mogelijkheden. Die zijn 100 procent gegarandeerd verschillend van die van iemand anders. Daarom is het zo tof wanneer jij gaat ontdekken wie je zelf bent, wat je talenten zijn of wat je tof vindt om te doen. Of dat nu hip is, of niet! Oftewel authentiek zijn.
iedereen kent dat gevoel van onzekerheid
Weet je, voor elk mens is dit een ontdekkingstocht. Elk mens is bekend met een gevoel van onzekerheid, alleen praten we daar eigenlijk nooit over. Iemand die wij als arrogant betitelen, neemt vaak deze houding aan vanuit onzekerheid. Ze lijken daardoor ontastbaar, maar eigenlijk zijn we het allemaal wel eens. Wellicht helpt dat al in de realisatie dat het ok is om je gewoon even onzeker te voelen. Wanneer dit echt als een belemmering ervaart, dan is het goed om dit verder te onderzoeken.
Wat is dan die filter?
Om te beoordelen of dat wat je voelt waar of niét waar is, heb je een filter nodig. Voor sommige mensen is hun gevoel hun filter, namelijk, als iets zo voelt, dan ís het ook waar. Maar de vraag is of dat klopt! Stel je voor, op een dag zit je niet zo lekker in je vel, je voelt jezelf onzeker over jezelf. Nadat je 45 minuten naar school fietste, vertel je in de pauze dat je zo elke dag wel 1,5 uur fietst! Een jongen uit je klas reageert vervolgens met je opmerking: “Sow! Dan heb je ook wel dikke kuiten!!” Hoe vertaal je die opmerking dan??? Hoor je hem zeggen, “Sow! Dan ben je dik!” of hoor je: “Sow! Dan heb je onwijs veel spieren in je kuiten?!”.
Zo’n opmerking kun je daardoor dus verkeerd vertalen, wat soms grote gevolgen heeft. Dit meisje bestaat écht namelijk, en zij ontwikkelde een eetstoornis omdat ze een diepe overtuiging aannam dat ze té dik was en dat ze er wel mocht zijn als ze dunner was.
“Jezelf vergelijken met een ander is als het ware appels met peren vergelijken. Jij bent uniek, met al jouw talenten en vaardigheden, met jouw uiterlijk en jouw mogelijkheden.”
Het is van belang dat je al die negatieve gedachtes als het ware vangt, dat je weet wat je nu eigenlijk precies denkt. – Naar 2 Korinthe 10 vers 5.
Dan is de vraag wat vervolgens bepaald of het wel of niet waar is.
- Dit kun je doen door bijvoorbeeld je beste vriend(in), je mentor of je ouders eens te vragen wat ze van deze gedachte vinden.
- Geloof je in God?! Ga dan eens op zoek naar alles wat God over jou zegt in de Bijbel, bijvoorbeeld in Psalm 139.
Ga op zoek naar de dingen die je mooi vind aan jezelf, je uiterlijk, je talenten, je hobby’s. Schrijf deze eens op. Natuurlijk kun je hier ook anderen bij betrekken.
Verder kun je met je beste vriend(in) afspreken dat ze je erop aanspreken wanneer ze je betrappen op een negatieve opmerking. Zo ontdek je eigenlijk hoe vaak je negatieve woorden over jezelf uitspreekt.
Het is van belang dat je al die negatieve gedachtes als het ware vangt, dat je weet wat je nu eigenlijk precies denkt. – Naar 2 Korinthe 10 vers 5.
Dan is de vraag wat vervolgens bepaald of het wel of niet waar is.
- Dit kun je doen door bijvoorbeeld je beste vriend(in), je mentor of je ouders eens te vragen wat ze van deze gedachte vinden.
- Geloof je in God?! Ga dan eens op zoek naar alles wat God over jou zegt in de Bijbel, bijvoorbeeld in Psalm 139.
Ga op zoek naar de dingen die je mooi vind aan jezelf, je uiterlijk, je talenten, je hobby’s. Schrijf deze eens op. Natuurlijk kun je hier ook anderen bij betrekken.
Verder kun je met je beste vriend(in) afspreken dat ze je erop aanspreken wanneer ze je betrappen op een negatieve opmerking. Zo ontdek je eigenlijk hoe vaak je negatieve woorden over jezelf uitspreekt.
Over Marije van den berg
Marije van den Berg is spreker, coach en auteur. Ze volgde haar opleiding tot integratief coach bij Groundwork. Na haar jarenlange ervaring met preventie- en jeugdwerk bij stichting Chris/De Hoop GGZ en stichting BUtogether, is ze zelfstandig verder gegaan als spreker. Daarnaast werkt zij voor De Zichtmakers, een evenementen en media bureau. Binnen Creatieve Preventie is Marije actief binnen het uitzetten van de grote lijnen van het online weerbaarheidsprogramma LIFELINE – iets wat écht haar hart heeft - en draagt ze haar steentje bij in de strategische marketing communicatie.
VRAAG NU DE EERSTE lesbrief van (un)Shakable GRATIS AAN
Wij als Creatieve Preventie geloven dat we samen verantwoordelijk zijn om tieners mentaal weerbaar te maken. Dat is de reden waarom wij in de afgelopen maanden lespakket (un)Shakable hebben ontwikkeld. Een lespakket met zes lesbrieven vol opdrachten, sociale interacties en inzichten. We stellen tijdelijk de eerste lesbrief gratis beschikbaar voor jou als docent.
