Blogserie lifeline
klaar met schaamte in het onderwijs?!
Het onmogelijke gebeurde. In een poging het podium op te lopen voor een aula vol leerlingen, struikelde ik over de laatste traptrede. Het schaamrood stond meteen op mijn kaken en een lachsalvo klonk door de zaal. Ik denk dat elke leerling blij was dat ze niet in mijn schoenen stonden. Zo voor een hele zaal vernederd te worden, wie wil dat nu?! #ikzakhetliefstdoordegrond. Ik schaamde me. De emoties gonsden door mijn bloed heen en het was voelbaar in mijn hele lijf. Ook al kan ik er nu om lachen, het was een gênante situatie. Maar wees eens eerlijk, heb jij als docent ook niet van die confronterende schaamte momenten gehad in je loopbaan? Of zelf tijdens jouw middelbare schoolperiode? Elk mens is namelijk bekend met het gevoel van schaamte. Een naar gevoel, waarbij de impact van schaamte immens is!
Schaamte is verwoestend
Schaamte is verwoestender dan vernedering, schrijft Brené Brown in haar boek Gelukkig ben ik niet de enige. Zij deed onderzoek naar de invloed van het gebruiken van schaamte op scholen om leerlingen op te voeden of te straffen. Het is al erg genoeg om een leerling op school als ‘dom’ te betitelen, maar het is nog veel schadelijker als de leerling echt denkt dat het dom is. In mijn werk als jongerenwerker heb ik regelmatig jongeren gesproken die deelden over bepaalde uitspraken van opvoeders, ouders en docenten die als een waarheid in hun zijn genesteld is. ‘Je bent dom!’ ‘Je bent lui!’ ‘Het wordt nooit wat met jou!’.
het verschil tussen schaamte en vernedering
Brown stelt in haar boek dat door schaamte de kans bestaat dat een leerling zijn of haar hele leven zal worstelen met die woorden. Wanneer een leerling echter zich vernedert voelt, zal het veel eerder thuis aan de keukentafel zijn of haar ongenoegen delen over de vernedering die ze ervaren hebben. Op dat moment komen de woorden die uitgesproken zijn in het licht en verliezen de woorden hun macht. Bovendien kunnen ouders het kind ondersteunen door bijvoorbeeld contact met de mentor op te nemen om de situatie te bespreken. Bij blijvende vernedering is het daarentegen wel zo dat deze vaak wel tot schaamte leidt. Vooral als de vernedering veroorzaakt wordt vanuit een machtspositie (als docent sta je boven de ander) of vanuit iemand waar de leerling tegenop kijkt (zoals een ouder of een jeugdleider)
Tijdelijke actie!
Vraag nu gratis en vrijblijvend de eerste lesbrief van lespakket (un)Shakable aan en leer de leerlingen om standvastig te staan in het leven.
Het effect van schaamte
Wanneer een leerling zich schaamt gebeurt er iets opmerkelijks. In plaats van de situatie bespreekbaar te maken, internaliseert deze de boodschap vaak. Er hoeft maar één opmerking te zijn die als een waarheid aangenomen wordt. Het effect van deze internalisatie is dat de leerling vaker opstandig gedrag vertoont of de leerling klapt dicht en isoleert zichzelf. Schaamte isoleert. Het zorgt dat je denkt dat jij de enige bent dat je ergens mee worstelt, wat absoluut eenzaamheid veroorzaakt.
hoe deal je met schaamte?
De tools die Brown aanreikt is het belang van het opbouwen van schaamteveerkracht. Een term die zij geformuleerd heeft die samenhangt met inzicht rondom het thema schaamte. Het is van belang om je eigen schaamte onder ogen te komen, te dealen met je schaamte en jezelf er bewust toe te bewegen dat je een ander niet tot schaamte brengt. Het is daarom van groot belang dat het taboe rondom schaamte doorbroken wordt. En ja, dat begint bij een stuk kwetsbaarheid.
“Schaamte kan eenzaamheid veroorzaken, doordat het lijkt dat jij de enige bent die ergens mee worstelt.”
De 4 stappen tot schaamteveerkracht
Erken dat je jezelf schaamt en zie in wat je triggert.
Dat begint bij het eerlijk durven kijken naar je gevoel en op onderzoek te gaan wat er allemaal bij jou van binnen gebeurd.
Ontwikkel een kritisch bewustzijn
Wat zijn de (on)uitgesproken verwachtingen van jezelf, jouw omgeving of de maatschappij? Het gevoel van schaamte ontstaat namelijk vaak op het moment dat je het idee hebt dat je niet voldoet aan de geldende norm. Maar wie bepaald deze?
Leg contact, stop met het isoleren van jezelf.
Juist in relatie tot andere mensen ontstaat er verbinding. Juist vanuit het gevoel gewaardeerd, geaccepteerd en bevestigd te worden, ontdek je zoveel meer over jezelf.
Spreek uit dat je je schaamt.
Het is een prachtig principe om de dingen die in het ‘duister’ zijn in het licht te brengen, juist daardoor worden ze zelf ook licht. Wanneer je zelf worstelt met bepaalde dingen in je leven, waarbij soms niemand weet van die worsteling, kan dat heel eenzaam en alleen aanvoelen. Op het moment dat je dingen deelt ontdek je allereerst dat je niet de enige bent, maar kunnen dingen juist in een juist perspectief vallen en de kracht verliezen die het had.
De 4 stappen tot schaamteveerkracht
Erken dat je jezelf schaamt en zie in wat je triggert.
Dat begint bij het eerlijk durven kijken naar je gevoel en op onderzoek te gaan wat er allemaal bij jou van binnen gebeurd.
Ontwikkel een kritisch bewustzijn
Wat zijn de (on)uitgesproken verwachtingen van jezelf, jouw omgeving of de maatschappij? Het gevoel van schaamte ontstaat namelijk vaak op het moment dat je het idee hebt dat je niet voldoet aan de geldende norm. Maar wie bepaald deze?
Leg contact, stop met het isoleren van jezelf.
Juist in relatie tot andere mensen ontstaat er verbinding. Juist vanuit het gevoel gewaardeerd, geaccepteerd en bevestigd te worden, ontdek je zoveel meer over jezelf.
Spreek uit dat je je schaamt.
Het is een prachtig principe om de dingen die in het ‘duister’ zijn in het licht te brengen, juist daardoor worden ze zelf ook licht. Wanneer je zelf worstelt met bepaalde dingen in je leven, waarbij soms niemand weet van die worsteling, kan dat heel eenzaam en alleen aanvoelen. Op het moment dat je dingen deelt ontdek je allereerst dat je niet de enige bent, maar kunnen dingen juist in een juist perspectief vallen en de kracht verliezen die het had.
Doorbreek het taboe!
Kortom: doorbreek het taboe! Hoe mooi is het wanneer je het taboe ook in jouw klas kunt doorbreken. Gewoon door dit thema bespreekbaar te maken en onderwijs te geven over schaamte, emoties en verwachtingen. Vanzelfsprekend staan wij als Creatieve Preventie graag voor je klaar bij het verzorgen van preventielessen, workshops of tijdens onze projectdag de T.R.Y. day! Neem contact met ons op over de mogelijkheden.
Over Marije van den berg
Marije van den Berg is spreker, coach en auteur. Ze volgde haar opleiding tot integratief coach bij Groundwork. Na haar jarenlange ervaring met preventie- en jeugdwerk bij stichting Chris/De Hoop GGZ en stichting BUtogether, is ze zelfstandig verder gegaan als spreker. Daarnaast werkt zij voor De Zichtmakers, een evenementen en media bureau. Binnen Creatieve Preventie is Marije actief binnen het uitzetten van de grote lijnen van het online weerbaarheidsprogramma LIFELINE – iets wat écht haar hart heeft - en draagt ze haar steentje bij in de strategische marketing communicatie.
VRAAG NU DE EERSTE lesbrief van (un)Shakable GRATIS AAN
Wij als Creatieve Preventie geloven dat we samen verantwoordelijk zijn om tieners mentaal weerbaar te maken. Dat is de reden waarom wij in de afgelopen maanden lespakket (un)Shakable hebben ontwikkeld. Een lespakket met zes lesbrieven vol opdrachten, sociale interacties en inzichten. We stellen tijdelijk de eerste lesbrief gratis beschikbaar voor jou als docent.
