De rebelse leerling
over opstandige tieners
Eén van de dingen waar tieners om bekend staan is dat ze zich verzetten tegen heersende normen en regels. Maar er zijn ook altijd een aantal tieners die hiermee de kroon spannen. Hun gedrag is niet zomaar lastig, maar gewoon vet irritant en ze lijken zich nergens wat van aan te trekken. Je hebt de pesters, de intimideerders, de bedreigers en de agressievelingen. Je hebt de spijbelaars, de weglopers, de manipuleerders en de drugsgebruikers. Allemaal gedragen ze zich lastig, opstandig en rebels. Maar wanneer is te ver, ook echt te ver?
De rebelse leerling in zijn vel
Opstandig gedrag bij tieners heeft bijna altijd te maken met het verwerven van autonomie. Het bereiken van autonomie en identiteit staat voorop in de ontwikkeling van tieners naar hun volwassenheid. Tieners maken zich los van huidige systemen en richten zich meer op hun leeftijdgenoten. Het meedoen met de groep waarbij uitdagen en testen van ‘het gezag’ hoort, brengt met zich mee dat bepaalde regels en normen makkelijker overtreden worden. Wet overtredend gedrag is in lichte vorm (zoals zwartrijden of winkeldiefstal) normaal bij tieners. Geschat wordt dat zo’n 80% van de adolescenten zich hier wel eens aan schuldig heeft gemaakt. Dit gedrag gaat bij de meeste tieners vanzelf over met het verwerken van een volwassen rol en/of na een eerste contact met de politie.
Juist leerlingen die nooit iets uithalen (de overige 20%), scoren slechter op sociale vaardigheden, op acceptatie door leeftijdgenoten en op zelfvertrouwen*. Kennelijk is een lichte mate van probleemgedrag een teken dat het goed gaat met de leerlingen.
Aan alles komt een eind
Normaal rebels gedrag gaat gelukkig weer voorbij. De leerlingen ontwikkelen vaardigheden, zoals het remmen van agressief gedrag en het ontwikkelen van moraliteit, waardoor ze deze fase van ontwikkeling goed af kunnen sluiten.
Wanneer is normaal gedrag – abnormaal gedrag?
Er zijn natuurlijk ook altijd leerlingen die geen remmende vaardigheden lijken te ontwikkelen, of die aan het eind van het examenjaar nog steeds geen moreel besef lijken te hebben ontwikkeld. In enkele specifieke gevallen kan er dan sprake zijn van problematisch gedrag. De definitie van problematisch gedrag is in dit geval: gedrag dat als zodanig hinderlijk en schadelijk voor anderen wordt gezien dat normen overtreden worden waarover maatschappelijke overeenstemming bestaat. Dit kunnen culturele, of maatschappelijke wetten zijn, maar dit kunnen ook normen zijn die binnen een specifieke subcultuur (gezin, school, sportclub) gehanteerd worden.
Het kan dus zijn dat wat voor een leerling thuis geaccepteerd gedrag is, door jullie op school niet geaccepteerd wordt. Het kan ook zijn dat er dingen binnen de etnische afkomst van een leerling als ernstig afwijkend wordt beschouwd, terwijl hier maatschappelijk gezien geen punt van gemaakt wordt.
Tijdelijke actie!
Vraag nu gratis en vrijblijvend de eerste lesbrief van lespakket (un)Shakable aan en leer de leerlingen om standvastig te staan in het leven.
Wat te doen bij rebels en opstandig gedrag?
De eerste, meest belangrijke, stap die je hierin moet zetten is het accepteren dat deze drang naar onafhankelijkheid en autonomie normaal is.
Een tweede belangrijke stap is weten wat je eigen grenzen zijn. Leerlingen in de puberteit zullen proberen hoe ver ze kunnen gaan; ze zullen testen wanneer ze je grens hebben bereikt. Het is dus van cruciaal belang om voor jezelf te weten welke regels je wilt stellen. En niet alleen dat…ook welke consequenties eraan zullen hangen als ze je grens over gaan. Ga je voor ruime en redelijke regels of wil je strenge regels hanteren? Het maakt niet uit waar je je grenzen legt een tiener zal er hoe dan ook tegen aanschoppen.
Als laatste is het voor rebelse en opstandige tieners belangrijk dat ze de gevolgen van hun handelen ondervinden. Zij moeten leren om de gevolgen van hun gedrag te dragen. Dit is noodzakelijk voor het ontwikkelen van een goed geweten en een volwassen houding. Dit houdt in zowel positieve gevolgen voor gewenst gedrag als nare gevolgen voor onbehoorlijk en onverantwoordelijk gedrag.
Een belangrijke kanttekening hierbij: deze gevolgen moeten consequent en eerlijk zijn, gebaseerd op het gedrag van de leerling en niet afhankelijk van je eigen humeur!
Wat te doen bij rebels en opstandig gedrag?
De eerste, meest belangrijke, stap die je hierin moet zetten is het accepteren dat deze drang naar onafhankelijkheid en autonomie normaal is.
Een tweede belangrijke stap is weten wat je eigen grenzen zijn. Leerlingen in de puberteit zullen proberen hoe ver ze kunnen gaan; ze zullen testen wanneer ze je grens hebben bereikt. Het is dus van cruciaal belang om voor jezelf te weten welke regels je wilt stellen. En niet alleen dat…ook welke consequenties eraan zullen hangen als ze je grens over gaan. Ga je voor ruime en redelijke regels of wil je strenge regels hanteren? Het maakt niet uit waar je je grenzen legt een tiener zal er hoe dan ook tegen aanschoppen.
Als laatste is het voor rebelse en opstandige tieners belangrijk dat ze de gevolgen van hun handelen ondervinden. Zij moeten leren om de gevolgen van hun gedrag te dragen. Dit is noodzakelijk voor het ontwikkelen van een goed geweten en een volwassen houding. Dit houdt in zowel positieve gevolgen voor gewenst gedrag als nare gevolgen voor onbehoorlijk en onverantwoordelijk gedrag.
Een belangrijke kanttekening hierbij: deze gevolgen moeten consequent en eerlijk zijn, gebaseerd op het gedrag van de leerling en niet afhankelijk van je eigen humeur!
Hoe?
Door aan het begin van het schooljaar duidelijk uit te leggen wat je eigen grenzen zijn, wat de consequenties zijn als deze niet worden gerespecteerd, maar bovenal door uit te leggen waarom jij specifiek deze regels instelt. Aan elke regel of beslissing zou een reden ten grondslag moeten liggen en jouw leerling heeft er recht op te weten waarom!
Tieners in hun vel
Ben jij benieuwd naar de andere artikelen over Tieners in hun vel? Eerder schreef Marije Perik het artikel De overdreven leerling over theatrale tieners en De binnenvetter over sombere tieners.
BRONVERMELDING
* Dekovic, M. (2000). ‘Opvoedingsproblemen in de (pre)adolescentie’, in: Kind en Adolescent 21 (3), Bohn Stafleu Van Loghum, Houten.
Over Marije Perik:
Marije Perik (1989) heeft een grote passie om de richtlijnen uit de Bijbel te combineren met de inzichten die zij opdeed tijdens de studie Toegepaste Psychologie met specialisme ‘Jeugd en Ontwikkeling’. Zij is als trainer en spreker voor jongeren en ouders betrokken bij diverse projecten, waaronder Creatieve Preventie.
VRAAG NU DE EERSTE lesbrief van (un)Shakable GRATIS AAN
Wij als Creatieve Preventie geloven dat we samen verantwoordelijk zijn om tieners mentaal weerbaar te maken. Dat is de reden waarom wij in de afgelopen maanden lespakket (un)Shakable hebben ontwikkeld. Een lespakket met zes lesbrieven vol opdrachten, sociale interacties en inzichten. We stellen tijdelijk de eerste lesbrief gratis beschikbaar voor jou als docent.
